Τα αναπτυξιακά επιτεύγματα του παιδιού

Τα αναπτυξιακά επιτεύγματα του παιδιού

Η διαδικασία της ανάπτυξης του παιδιού περιλαμβάνει την εκμάθηση και την κατάκτηση ποικίλων δεξιοτήτων. Μέσα από πολυετείς μελέτες και παρατηρήσεις έχουν προσδιοριστεί τα βασικά «στάδια» της ανάπτυξης τα οποία είναι σαν σκαλοπάτια και αναμένονται να κατακτηθούν σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους της ζωής του παιδιού. Βέβαια, είναι αναμενόμενο να υπάρχουν κάποιες αποκλίσεις στο ρυθμό κατάκτησης αυτών των σταδίων από το κάθε παιδί.

Ειδικότερα, οι πέντε διαφορετικοί τομείς ανάπτυξης είναι οι εξής:

1. Γνωστική ανάπτυξη: Αφορά την ικανότητα του παιδιού να μαθαίνει και να επιλύει προβλήματα. Για παράδειγμα ένα βρέφος δύο μηνών μαθαίνει να εξερευνά το περιβάλλον του μέσω των αισθήσεών του (π.χ. όραση, γεύση, αφή) και ένα παιδί 3 ετών μαθαίνει να δείχνει τα βασικά χρώματα. 
2. Κοινωνική και Συναισθηματική Ανάπτυξη: Αυτός ο τομέας αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να αλληλεπιδρά με τους άλλους, να δημιουργεί σχέσεις, να προσαρμόζεται σε διάφορες κοινωνικές συνθήκες, αλλά και να μπορεί το ίδιο να βοηθά τον εαυτό του και να διατηρεί τον αυτοέλεγχό του. Για παράδειγμα, ένα μωρό έξι εβδομάδων χαμογέλα, και ένα παιδί 4 ετών συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες.
3. Ανάπτυξη του λόγου και της Επικοινωνίας: Αφορά την ικανότητα του παιδιού να κατανοεί και να χρησιμοποιεί το λόγο. Για παράδειγμα, ένα παιδί στην ηλικία του ενός, περίπου, έτους αρχίζει να λέει τις πρώτες του μικρές λεξούλες, ενώ στην ηλικία 3-4 ετών κάνει μικρές προτάσεις χρησιμοποιώντας 3-5 λέξεις.
4. Ανάπτυξη των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων: αφορά την ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί τα χέρια του προκειμένου να πιάσει μικρά αντικείμενα, να κρατήσει το κουτάλι, να κουμπώσει ένα κουμπί, να κρατήσει ένα μολύβι.
5. Ανάπτυξη των αδρών κινητικών δεξιοτήτων: αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί τις μεγαλύτερες ομάδες των μυών. Για παράδειγμα, αναμένεται ότι ένα παιδί στην ηλικία των 6 μηνών μπορεί να καθήσει χωρίς στήριγμα, ενώ στην ηλικία των 3 ετών μπορεί να ανέβει σκάλες.

Τι αναμένεται να κάνει το παιδί σε κάθε ηλικία:

12-24 μηνών:

• - Απαντά σε απλές ερωτήσεις με «ναι» ή «όχι»
• - Περπατά μόνο του ή με ελάχιστη βοήθεια
• - Πιάνει με επιδεξιότητα αντικείμενα στα χέρια του
• - Δείχνει μία ποικιλία συναισθημάτων, όπως θυμό, ευχαρίστηση, φόβο
• - Του αρέσουν οι εικόνες
• - Αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη
• - Είναι περίεργο, έχει τη διάθεση να εξερευνήσει.

Η ηλικία των 2 ετών είναι μία δύσκολη ηλικία ιδιαίτερα για τους γονείς. Η απαιτητικότητα, τα ξεσπάσματα, η αδυναμία να δεχτεί όρια είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης. Το παιδί σε αυτή την ηλικία έχει πολλά να κάνει. Να μάθει νέες δεξιότητες και συμπεριφορές, να καταφέρει να τις θυμάται, να ανταποκρίνεται σωστά και κατάλληλα και να διαχειριστεί τις αντικρουόμενες ανάγκες που έχει για αυτονομία και εξάρτηση. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία δυσκολεύονται να διαλέξουν και λένε όχι ακόμα και σε πράγματα που θέλουν πολύ.

2 ετών:

• - Τρώει διάφορες τροφές ακόμα και σε περιορισμένες ποσότητες
• - Περπατά ανεξάρτητο με ελάχιστα παραπατήματα ή πτώσεις. Ανεβαίνει σκαλιά με βοήθεια
• - Ακολουθεί δύο απλές εντολές «έλα στη μαμά και φέρε το βιβλίο σου μαζί»
• - Εκφράζει επιθυμίες. Κάνει ερωτήσεις
• - Δείχνει και ονομάζει γνωστά αντικείμενα
• - Δείχνει ενδιαφέρον όταν βλέπει άλλα παιδιά να παίζουν: παρακολουθεί και μπορεί να μιμείται
• - Αρχίζει να προσπαθεί να εκπαιδεύεται στην τουαλέτα
• - Ταξινομεί γνωστά αντικείμενα βασισμένο σε μία μόνο διάσταση π.χ. τύπος, χρώμα, μέγεθος
• - Αρχίζει να κατανοεί τη σχέση αιτίας αποτελέσματος – πατά το κουμπί και ξεκινά η μουσική.

Το παιδί της προσχολικής ηλικίας, δηλαδή το παιδί των 3, 4 και 5 ετών είναι γεμάτο ενέργεια και περιέργεια. Σε αυτό το διάστημα οι κινητικές δεξιότητες τελειοποιούνται. Η δημιουργικότητα και η φαντασία είναι στο απόγειό τους. Το λεξιλόγιο και οι γνωστικές δεξιότητες παρουσιάζουν ταχύτατη ανάπτυξη, επιτρέποντας στο παιδί να εκφράσεις τις ιδέες του, να λύσει προβλήματα και να σχεδιάσει τις κινήσεις του. Το παιδί προσχολικής ηλικίας από τη μία προσπαθεί να πετύχει την ανεξαρτησία του και από την άλλη χρειάζεται την σιγουριά ότι κάποιος ενήλικας θα το βοηθήσει και θα είναι δίπλα του όταν το χρειαστεί. Σταδιακά αρχίζουν να αποκτούν μερικό έλεγχο της συμπεριφοράς τους. 

Τα παιδιά των τριών ετών είναι περισσότερο συνεργάσιμα και πιο ήρεμα. Οι συγκρούσεις με τους ενήλικες που ήταν πολύ συχνοί στα δύο αρχίζουν να περιορίζονται. Δεν τα θέλουν όλα εδώ και τώρα και μαθαίνουν να δείχνουν κάποια ανοχή στη ματαίωση.

3 ετών:

• - Κλωτσάει μία μεγάλη μπάλα
• - Πηδάει χωρίς να πέφτει
• - Του αρέσει να παίζει κοντά ή μαζί με άλλα παιδιά
• - Μένει συγκεντρωμένο σε μία δραστηριότητα για 3-4 λεπτά. Παίζει μόνο του για αρκετή ώρα κάθε φορά
• - Λέει το όνομά του και την ηλικία του
• - Ακούει προσεκτικά ιστορίες που αντιστοιχούν στην ηλικία του
• - Ονομάζει και δείχνει τουλάχιστον τα βασικά χρώματα
• - Βοηθά στο ντύσιμό του.

Τεράστια αποθέματα ενέργειας, πολλές ιδέες και ατελείωτη ώρα δραστηριοτήτων και συζητήσεων είναι αυτά που χαρακτηρίζουν τα περισσότερα τετράχρονα. Τα πείσματα και οι διαφωνίες μεταξύ των παιδιών και των γονέων είναι συχνά. Τα παιδιά εξετάζουν τα όριά τους, δουλεύουν την αυτοπεποίθηση και έχουν ανάγκη αυτονομίας. Δοκιμάζουν την υπομονή των ενήλικων με ατελείωτες ερωτήσεις, συζητήσεις και χαζά αστεία

4 ετών:

• - Αναγνωρίζει απλά σχήματα: κύκλο, τετράγωνο, τρίγωνο
• - Πιάνει μία μεγάλη μπάλα που αναπηδά
• - Χοροπηδά στο ένα πόδι
• - Συνεργάζεται με τους άλλους και συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες
• - Ντύνεται με μικρή βοήθεια από κάποιον μεγάλο: τα καταφέρνει με τα κουμπιά και τα φερμουάρ
• - Αναγνωρίζει πότε θέλει να πάει τουαλέτα – έχει ελάχιστα «ατυχήματα».

Στην ηλικία των 5 ετών το παιδί διανύει μία περίοδο ηρεμίας. Τις περισσότερες φορές είναι φιλικό και κοινωνικό και αρχίζει και γίνεται ανεξάρτητο και με αυτοπεποίθηση. Οι φίλοι και η ομάδα κατέχουν σημαντική θέση.

5 ετών:

• - Ανεβαίνει σκάλες με εναλλαγή ποδιού
• - Ακολουθεί απλές εντολές στη σειρά «πήγαινε στο ντουλάπι, πάρε ένα ποτήρι και φέρτο μου»
• - Κάνει τρίκυκλο ποδήλατο με επιδεξιότητα. Κάποια παιδιά κάνουν και ποδήλατο με βοηθητικές
• - Κόβει πάνω στη γραμμή με ένα ψαλίδι
• - Δείχνει καλό έλεγχο του μολυβιού, μπορεί να αρχίσει να ζωγραφίζει μέσα σε περιγράμματα. Αντιγράφει απλά σχήματα
• - Κάθεται και ακούει μία ολόκληρη σύντομη ιστορία (5-7 λεπτά)
• - Παίζει καλά και συνεργάζεται με τα άλλα παιδιά
• - Έχει καλύτερο αυτοέλεγχο και λιγότερες συναισθηματικές αλλαγές
• - Κατακτά διάφορες δεξιότητες αυτοφροντίδας (π.χ. βουρτσίζει τα δόντια του, πλένει τα χέρια του και το πρόσωπό του).

Το παιδί της πρώτης σχολικής ηλικίας (6, 7 και 8 ετών) βρίσκεται στη φάση κατά την οποία αρχίζει να οργανώνει και να συνδυάζει τις διαφορετικές δεξιότητες που έχει αποκτήσει προκειμένου να  επιτελέσει πιο σύνθετα έργα. Έχει μάθει να φροντίζει τον εαυτό του μόνο του σε ικανοποιητικό βαθμό. Ακολουθεί τους βασικούς κανόνες της οικογένειας και μπορεί να αναλάβει κάποια καθήκοντα μέσα στο σπίτι και στο σχολείο.

Το παιδί των έξι ετών δυσκολεύεται να κάνει επιλογές και συνήθως αναστατώνεται από τις άγνωστες καταστάσεις. Οι νέες του γνωστικές δεξιότητες του επιτρέπουν να θεωρεί τους κανόνες ως πολύ χρήσιμους για την κατανόηση των καθημερινών συμβάντων και της συμπεριφοράς των άλλων. Οι νέες προκλήσεις συνήθως αντιμετωπίζονται με ανάμεικτο ενθουσιασμό και απογοήτευση.

6 ετών:

• - Έχει εμφανή σημάδια σωματικής και κινητικής ανάπτυξης: το ύψος του και το βάρος του αυξάνονται. Το τρέξιμο, το πήδημα, η ισορροπία τελειοποιούνται 
• - Ενδιαφέρεται για το διάβασμα και προσπαθεί να αναπαράγει κάποια γράμματα – ιδίως αυτά που έχει το όνομά του
• - Κατανοεί μερικές χρονικές έννοιες όπως σήμερα, αύριο, χθες
• - Ακολουθεί εντολές με διάφορες οδηγίες «τελείωσε το διάβασμα, βάλε το βιβλίο στην τσάντα και φόρα το μπουφάν σου»
• - Ακολουθεί οδηγίες και ολοκληρώνει απλές δραστηριότητες: π.χ. βάζει τα πιάτα στο νεροχύτη, συμμαζεύει τα ρούχα, κάνει ένα παζλ
• - Προσπαθεί να κάνει τα πράγματα με το δικό του τρόπο και επιμένει. Αναστατώνεται εύκολα και απογοητεύεται με την αποτυχία
• - Έχει ανάγκη και αναζητά την αποδοχή, την επιβεβαίωση και την επιβράβευση του ενήλικα
• - Γίνοται λιγότερο εξαρτημένο από τους γονείς καθώς ο κύκλος των φίλων επεκτείνεται.

Το επτάχρονο παιδί γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του. Προσπαθεί πολύ για να είναι «καλό παιδί» και να κάνει το σωστό. Όταν δεν μπορεί να φτάσει τις δικές του προσδοκίες τότε απογοητεύεται και μπορεί να αποσυρθεί. Ανησυχεί ιδιαίτερα για αυτά που πρόκειται να αντιμετωπίσει (π.χ. μπορεί  ο δάσκαλός μου να μην είναι καλός, μπορεί να μην κάνω φίλους).

Την ίδια στιγμή το παιδί είναι πιο πρόθυμο να συνεργαστεί και να μοιραστεί με τους άλλους. Γίνεται καλύτερος ακροατής και μπορεί να παρακολουθήσει καλύτερα αυτά που λέει ο άλλος. Προσπαθεί πολύ για να τα κάνει όλα σωστά.

7 ετών:

• - Μπορεί να συγκεντρωθεί για μεγαλύτερο διάστημα σε μία δραστηριότητα. Μένει ήσυχο, προσέχει, ακούει και ανταποκρίνεται κατάλληλα.
• - Σχεδιάζει πράξεις (θα κάνω αυτό)
• - Η ανάγνωση γίνεται πιο εύκολη
• - Κάνει φιλίες και τις διατηρεί. Κάνει παρέα με ομόφυλα παιδιά
• - Χειρίζεται στρεσογόνες καταστάσεις χωρίς να αναστατώνεται υπερβολικά (έντονο κλάμα, διαταραχές στον ύπνο ή στη διατροφή, έντονο άγχος, αποφυγή)
• - Ντύνεται, κάνει μπάνιο, πλένεται, τρώει μόνο του.